Nýjungar í meðferð á sveppasýkingum

Bárður Sigurgeirsson húðlæknir flutti fyrirlestur um nýjungar í meðferð á sveppum í tánöglum á Evrópuþingi húðlækna sem haldið var í Gautaborg í byrjun október.

Nikkel í maskara

Þrátt fyrir að búið sé að banna nikkel í snyrtivörum fer því fjarri að reglunum sé alltaf fylgt. Ný dönsk rannsókn frá rannsóknarstofu Miljø og Sundhed leiddi í ljós hátt hlutfall nikkels í 19 tegundum algengra maskara.

Mælt er með því að nikkelinnihald maskara fari ekki upp fyrir 5 mg/kg, en það ættu allir að þola. Í könnuninni kom í ljós að maskarinn með hæst hlutfall nikkels innihélt 41 mg/kg en sá sem hafði minnst 16 mg/kg.
Nikkelinnihaldið er ekki merkt sérstaklega og því getur verið erfitt að forðast þá maskara sem eru hvað verstir.

En hvernig stendur á því að nikkel er svona algengt í maskörum þrátt fyrir að búið sé að banna nikkel í snyrtivörum?
Þann 1. janúar 2005 gekk í gildi bann við notkun nikkels í snyrtivörum á Evrópska efnahagssvæðinu. Nikkel í snyrtivörum er þó leyfilegt ef um er að ræða „óhreinindi“. Það þýðir að nikkel getur slæðst með öðrum hráefnum sem notuð eru í vöruna, í þessu tilfelli með litarefni, sérstaklega svörtu eða dökku. Engar reglur eru til um hámark nikkels í formi „óhreininda“.

Claus Jørgensen sem starfar hjá dönsku neytendastofnuninni segir í viðtali við blaðið Tænk að hámark nikkels ætti að miðast við 5 mg/kg hvort sem miðað er við óhreinindi eða ekki. Jørgensen bendir enn fremur á að í sænskri könnun frá 1990 hafi meira en helmingur maskaranna innihaldið minna en 5 mg/kg. Það sé því ljóst að framleiðendur geti framleitt maskara með minna nikkelmagni kjósi þeir það.

Þeir sem eru með ofnæmi fyrir nikkel gætu þurft að þola óþægindi vegna maskara með háu nikkelinnihaldi. Þá er ráðlagt að láta maskarann ekki snerta húðina og þvo hann vel af áður en lagst er til svefns. Nikkelhlutfallið er hæst í svörtum eða dökkum maskara en minna í maskara í ljósari litum.
Þeir sem ekki þjást af nikkelofnæmi ættu ekki að finna fyrir óþægindum vegna maskara jafnvel þótt nikkelinnihald sé hátt. Hins vegar er um að gera að forðast alla þekkta ofnæmisvalda eins og kostur er.


Neytendablaðið 2005

Bit af völdum skordýra

Undanfarið hafa margir sjúklingar leitað á Húðlæknastöðina vegna bita. Sumir telja að borið meira á bitum, en áður, en sennilega er það eingöngu vegna þess að meira er af mýinu.
Þess ber að geta að mörg önnur skordýr, en mýflugur geta bitið, en þessi samantekt er rituð af Bárði Sigurgeirssyni húðlækni fyrir vefinn Hvammshlíð (www.hvammshlid.is) og fjallar fyrst og fremst um mýbit. Einkennin og ráðleggingarnar gilda þó um sé að ræða bit af örðum skordýrum.

Mýflugurnar

En hvað vitum við um mýflugurnar sem eiga það til að bita okkur ? Eftirfarandi upplýsingar eru fengnar af Vísindavefnum (http://visindavefur.hi.is/svar.php?id=365)
Hérlendis eru án efa tvær ættir mýflugna þekktastar, rykmý og bitmý. Bitmý gengur reyndar undir nokkrum nöfnum, til dæmis bitmý, bitvargur og vargur. Til eru fjórar tegundir á Íslandi af bitmýi, en aðeins ein þeirra sýgur blóð úr spendýrum, að meðtöldum mönnum. Mestan hluta lífsferilsins eyðir bitmýið sem lirfa á botni straumvatna. Þar festa lirfurnar sig við undirlagið og fanga og éta það sem rekur ofar úr vatnakerfinu. Því er mergð bitmýs jafnan mest þar sem mest magn lífrænna agna flýtur um, eins og við útfall frjósamra stöðuvatna, til dæmis efst í Elliðaánum eða í Laxá í Suður-Þingeyjarsýslu. Lífsferill bitmýsins getur tekið allt frá nokkrum vikum upp í eitt ár. Fljótlega eftir mökun verpa flugurnar og eru eggin fullþroskuð þegar kvenflugan skríður úr púpunni.

Af hverju bítur mýbitið?
Það eru einungis kvenflugurnar sem bíta og þær gera það eftir að þær hafa verpt í fyrsta skipti. Þá þurfa þær orku til að mynda fleiri egg. Eftir fyrsta varp eru þær um það bil helmingur til 2/3 af upprunalegri þyngd, með grannan búk og geta flogið langar leiðir, oft 10 til 20 km í leit að spendýri til að sjúga blóð. Orku til flugsins fá þær úr blómasykri, en fullorðin karldýr fá alla sína orku úr blómasykri. Til að leita uppi spendýrið laðast þær að koltvísýringi, sem skýrir hví þær sækja til að mynda í andlit manna.

Er einhver viss árstími sem flugan bítur frekar?
Á Íslandi flýgur bitvargurinn á vorin, á Suðurlandi í maí og á Norðurlandi í júníbyrjun. Ef mikið er af lífrænu reki sem lirfurnar geta nýtt sér flýgur önnur kynslóð í júlí til september og hugsanlega eru þrjár kynslóðir í sumum ám á Suðvesturlandi. Bestu skilyrði til þess að bitmýið fljúgi eru hægviðri, hlýindi og mikill raki, til dæmis eftir skúr.
Þegar mikill vindur er eða mjög kallt geta mýflugurnar ekki flogið og halda sig undir gróðri.

Af hverju sleppa sumir algjörlega við bit á meðan aðrir eru illa bitnir?

Flest bendir til þess að ekki sé neinn munur á því hve oft fólk er bitið, heldur hvernig þeir sem bitnir eru svara bitinu. Þeir sem svara bitum heiftarlega hafa myndað eins konar ofnæmi gegn eggjahvítuefnum sem mýið skilur eftir i húðinni. Algengustu einkennin eru rauðar bólur eða hnútar sem eru mjög klæjandi.

Í flestum tilvikum ganga einkenni yfir á 7-10 dögum án meðferðar, en á þeim tíma getur sjúklingnum liðið frekar illa vegna kláða, sérstaklega fyrstu dagana.
Ef viðkomandi einstaklingur er með mjög slæmt ofnæmi geta myndast blöðrur í húðinni, eins og sjá má hér að neðan.

Ef bitin eru mjög mörg og/eða svörunin kröftug geta fylgt almenn einkenni, s.s. slappleiki eða jafnvel hiti. Ofnæmislosti hefur verið lýst, en er mjög sjaldgæft.

Eru einhverjir þætti sem auka líkurnar á biti?

Mýið dregst að mannskepnunni vegna líkamshita, koltvísýrings í útöndunarlofti og svita. Þannig hafa mýflugur minni áhuga á þeim sem svitna ekki, eða svitna lítið. Margir kannast við að mýið dregst að þeim þegar þeir eru á fullu úti í lóð og svitinn bogar af þeim. Einnig er líklegt að bakteríur sem búa á húð okkar geti dregið að sér mýflugur. Áfengisneysla dregur einnig að sér mýflugur og eykur því líkur biti. Það því sennilega ekki góð hugmynd að fá sér einn kaldann og halda síðan niður að vatni á lygnum degi.

Er hægt að koma í veg fyrir mýbit?

Klæðnaður og hanskar eru hjálplegur. Yfir höfuð má setja sérstök net. Einnig eru til sérstök efni sem húða má á sig, eða a svæði þar sem flugurnar eru. Þar er um að ræða tvo aðalflokka, kemísk efni og efni sem eru unnin úr jurtum. Af þeim síðarnefndu eru vörur sem innihalda cítronella, piparminntu, sojabaunaolíu, lavander, tee-tree olíu og eucalyptus.
Kemísku efnin eru fjölmörg, en einna algengast er N,N-diethyl-3-methylbenzamide. Í flestum lyfjabúðum er hægt að fá fjölmörg efni til að draga úr áhuga mýflugnanna. Gallinn við flest þessi efni er að þau eru rokgjörn og þarf að bera eða úða þeim á sig með reglulegu millibili.

Hvað er til ráða ef maður hefur verið bitinn?

Antihistamín er hægt að fá í handkaupum í lyfjabúðum. Þau draga úr kláðanum og bólgusvöruninni. Einnig er hægt að nota krem sem draga úr bólgunni. Þau krem þarf að fá lyfseðil fyrir hjá lækni og dugir ekkert neða sterk krem ef þau eru notuð á annað borð. Í undantekningartilvikum eru notuð sterk bólgueyðandi lyf sem tekin eru inn.